03 listopada 2025

Trauma, PTSD, trauma rozwojowa
- jak trudne doświadczenia zapisują się w ciele i emocjach.

Każdy z nas nosi w sobie historię — czasem pełną ciepła, czasem trudnych wspomnień. Trauma nie zawsze ma postać dramatycznego wydarzenia. Czasem to codzienny brak poczucia bezpieczeństwa, który z biegiem lat staje się niewidzialną raną. W tym artykule przyjrzymy się, czym jest trauma, czym różni się PTSD od traumy rozwojowej i jak współczesna psychologia pomaga odzyskać spokój po burzy.

Czym właściwie jest trauma?

Trauma to naturalna reakcja organizmu na wydarzenie przekraczające nasze możliwości radzenia sobie. Nie musi to być wojna, katastrofa czy wypadek — może to być także rozwód rodziców, utrata bliskiej osoby, zdrada lub przemoc emocjonalna. Na przykład osoba, która w dzieciństwie słyszała ciągłe krytyczne komentarze („nic z ciebie nie będzie”), może jako dorosły reagować lękiem lub poczuciem wstydu w każdej sytuacji oceny — nawet przy zwykłej rozmowie z przełożonym.

Trauma nie oznacza słabości — to raczej oznaka, że system przetrwania działał na pełnych obrotach, by nas chronić.

PTSD – kiedy przeszłość wciąż trwa

Zespół stresu pourazowego (PTSD) pojawia się po doświadczeniu nagłego, intensywnego stresu — np. wypadku samochodowego, napaści, wojny, katastrofy lub przemocy.

Typowe objawy PTSD:

Natrętne wspomnienia i flashbacki – osoba nagle „wraca” do traumatycznego momentu, jakby wszystko działo się tu i teraz. Na przykład kierowca, który przeżył wypadek, po dźwięku hamujących opon czuje, jakby znów siedział w rozbitym aucie.
Unikanie – unikanie ludzi, miejsc, rozmów przypominających o zdarzeniu. Na przykład ofiara napadu omija ulicę, na której doszło do zdarzenia, lub unika oglądania wiadomości.
Nadpobudliwość – ciągłe napięcie, problemy ze snem, czujność, wybuchy złości. Na przykład żołnierz po misji reaguje gwałtownie na nagły dźwięk lub ruch.
Odrętwienie emocjonalne – brak radości, trudność w tworzeniu relacji, poczucie „odłączenia” od świata. Osoba po traumie nie czuje więzi nawet z bliskimi, jakby oglądała swoje życie z boku.

Trauma rozwojowa – gdy rany powstają powoli

Trauma rozwojowa (złożona trauma, C-PTSD) powstaje w wyniku długotrwałego stresu emocjonalnego w dzieciństwie — braku bezpieczeństwa, miłości, stabilności lub obecności emocjonalnej rodziców. Nie chodzi tu o jedno dramatyczne wydarzenie, lecz o ciągły stan napięcia, w którym dziecko musi „dostosować się”, by przetrwać.

Objawami traumy rozwojowej u dorosłych są:

trudności w tworzeniu bliskich relacji (lęk przed odrzuceniem, nadmierne przywiązanie lub dystans),
chroniczne poczucie wstydu i niskiej wartości,
trudności w regulacji emocji (np. napady złości, smutku, lęku),
skłonność do samokrytyki i perfekcjonizmu,
problemy z poczuciem tożsamości.

Jak leczyć traumę i PTSD?

Dobra wiadomość - trauma nie jest wyrokiem. Mózg potrafi się przeorganizować, a ciało — nauczyć spokoju. Proces zdrowienia to powolne odzyskiwanie poczucia bezpieczeństwa.

Najczęściej stosowane metody terapii traumy:

Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) polegająca na przetwarzaniu wspomnień poprzez ruch gałek ocznych. Pomaga „odkodować” traumatyczne wspomnienia i nadać im nowe znaczenie.
Somatic Experiencing (SE) Praca z ciałem, napięciem mięśniowym i reakcjami fizjologicznymi. Celem jest „dokończenie” reakcji stresowej, której organizm nie mógł wyrazić w chwili traumy.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) Pomaga rozpoznać i zmienić zniekształcone myśli („to moja wina”, „nikt mnie nie pokocha”) na bardziej realistyczne i wspierające.
Terapia schematów Skupia się na wzorcach emocjonalnych ukształtowanych w dzieciństwie i uczy budowania bezpiecznej więzi z samym sobą.
Mindfulness i terapia współczucia (CFT) Pomagają rozwinąć akceptację, wyciszyć „wewnętrznego krytyka” i zwiększyć świadomość emocji.

Świadomość to pierwszy krok do uzdrowienia

Zrozumienie, czym jest trauma, pozwala spojrzeć na siebie z większym współczuciem. To nie „słabość”, że czujemy ból — to dowód, że nasz system przetrwania próbował nas chronić. Proces leczenia nie jest liniowy, ale każdy krok ku zrozumieniu, wsparciu i bezpieczeństwu przybliża nas do wewnętrznego spokoju.

Agata Bochenek-Jackiewicz

Psycholog, psychoterapeuta