16 listopada 2025

Psychosomatyka - kiedy ciało mówi to, czego nie wypowiadamy

W ostatnich latach pojęcie psychosomatyki zrobiło zawrotną karierę. Coraz częściej słyszymy, że „stres siada na żołądku”, „emocje kumulują się w karku” albo że „ból pleców to napięcie, nie tylko kłopoty z kręgosłupem”. Choć brzmi to jak metafora, nauka coraz lepiej wyjaśnia mechanizmy łączące psychikę i ciało. W rzeczywistości nie są to dwa oddzielne światy — stanowią jeden, niezwykle skomplikowany system.

Co to właściwie jest psychosomatyka?

Psychosomatyka zajmuje się wpływem emocji, stresu i procesów psychicznych na funkcjonowanie organizmu. Nie oznacza to, że objawy „są w naszej głowie”. Oznacza to, że przeżycia psychiczne realnie wpływają na procesy fizjologiczne, takie jak napięcie mięśni, gospodarka hormonalna, układ odpornościowy, a nawet procesy zapalne. Dzisiejsza medycyna coraz częściej korzysta z modeli biopsychospołecznych, w których ciało i umysł oddziałują na siebie na wielu poziomach.

Dlaczego emocje mają wpływ na ciało?

Mózg i ciało używają wspólnych „kabli”

Układ nerwowy nie kończy się w głowie. To gęsta sieć połączeń, która przewodzi:

sygnały bólowe,
napięcie mięśniowe,
reakcje stresowe.

Kiedy przeżywamy trudne emocje, mózg uruchamia reakcję „walcz albo uciekaj”. Hormony stresu — kortyzol i adrenalina — zmieniają funkcjonowanie całego organizmu: przyspieszają tętno, wpływają na trawienie, podnoszą napięcie mięśni.

Układ odpornościowy reaguje na psychikę

Wysoki stres obniża odporność, sprzyja stanom zapalnym i spowalnia procesy regeneracji. Dlatego w okresach napięcia łatwiej o infekcje, bóle głowy czy problemy skórne.

Nierozładowane emocje kumulują się w ciele

Jeśli nie wyrażamy złości, smutku czy lęku, organizm nadal „trzyma” napięcie, które im towarzyszy. Z czasem może ono utrwalić się w postaci:

bólu szyi, karku i pleców,
problemów trawiennych,
bezsenności,
migren,
kołatania serca,
bólu w klatce piersiowej.

To nie iluzja — to fizjologia.

Najczęstsze dolegliwości psychosomatyczne

Bóle głowy i migreny - często wynikają z przewlekłego napięcia mięśni twarzy, szyi i ramion oraz przeciążenia układu nerwowego.

Problemy żołądkowo-jelitowe

Jelita mają własny układ nerwowy — tzw. drugi mózg. Stres wpływa na perystaltykę, wydzielanie soków trawiennych i reakcje immunologiczne w układzie pokarmowym.

Ból pleców

Zdarza się, że odcinek piersiowy i lędźwiowy reaguje na przeciążenie emocjonalne, szczególnie gdy odczuwamy „zbyt dużo na swoich barkach”.

Bezsenność

Umysł, który nie przetworzył emocji w ciągu dnia, aktywuje się w nocy, utrudniając zasypianie.

Kołatanie serca, duszności

Często związane z lękiem, ale mogą pojawiać się także w wyniku przewlekłego stresu.

Psychosomatyka nie wyklucza medycyny

To bardzo ważne: zanim uznamy objawy za psychosomatyczne, należy wykluczyć przyczyny medyczne. Psychosomatyka nie oznacza, że objawy są „wymyślone”. To realne doświadczenia, wymagające zarówno troski o ciało, jak i o psychikę.

Najlepsze efekty daje podejście integracyjne:

diagnostyka u lekarza,
psychoterapia,
praca z ciałem (fizjoterapia, masaż, joga, oddech),
zmiana stylu życia (sen, ruch, regeneracja).

Jak wspierać ciało, kiedy emocje dają o sobie znać?

Uważność i praca z oddechem

Oddech jest bezpośrednim mostem między psychiką a układem nerwowym.

Regularny ruch

Aktywność fizyczna rozładowuje napięcie mięśni i obniża poziom stresu.

Rozpoznawanie emocji

Czasem ciało krzyczy, bo umysł milczy. Nauka nazywania i przeżywania emocji zmniejsza somatyzację.

Psychoterapia

Pomaga zrozumieć źródła napięcia i zmieniać schematy reagowania na stres.

Regeneracja

Sen, odpoczynek i przerwy w pracy to konieczność, nie luksus.

Ciało nie jest twoim wrogiem

Zamiast traktować objawy psychosomatyczne jak coś „złego”, warto widzieć w nich sygnał — rodzaj emocjonalnego SOS. Ciało próbuje zwrócić naszą uwagę, zanim przeciążenie stanie się chorobą.

Psychosomatyka nie mówi: „problemy są w twojej głowie”.
Psychosomatyka mówi: „jesteś jednością – zadbaj o siebie całościowo”

Agata Bochenek-Jackiewicz

Psycholog, psychoterapeuta