Lęk i depresja: terapia EMDR jako metoda leczenia

Lęk i depresja: zrozumienie problemu

Zaburzenia lękowe i depresyjne, choć manifestują się na różne sposoby, często mają wspólne korzenie – trudne, nieprzetworzone doświadczenia życiowe. Lęk może objawiać się jako ciągłe napięcie, martwienie się, ataki paniki, fobie czy objawy psychosomatyczne, podczas gdy depresja wiąże się z uporczywym smutkiem, czasem poczuciem winy, utratą zainteresowań, motywacji i energii. Obie te kondycje są podtrzymywane przez negatywne schematy myślowe i bolesne emocje, które działają jak echo przeszłych wydarzeń, wpływając na teraźniejszość.

Kluczem do zrozumienia problemu jest świadomość, że mózg czasami nie jest w stanie prawidłowo „zapisać” i zintegrować traumatycznego lub bardzo stresującego wspomnienia. Pozostaje ono „zamrożone” w systemie nerwowym wraz z całym ładunkiem emocjonalnym, obrazami i myślami. W rezultacie, nawet pozornie neutralne sytuacje w teraźniejszości mogą aktywować te stare, bolesne ścieżki neuronowe, wywołując nieproporcjonalną reakcję lękową lub pogłębiając stany depresyjne. 

Terapia EMDR: skuteczne wsparcie w leczeniu lęku i depresji

Terapia EMDR, czyli terapia odwrażliwiania i przetwarzania za pomocą ruchów gałek ocznych, to ustrukturyzowane podejście psychoterapeutyczne o udowodnionej naukowo skuteczności. Choć pierwotnie opracowano ją z myślą o leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD), jej zastosowanie zostało z powodzeniem rozszerzone na inne zaburzenia, w tym lękowe i depresyjne. Skuteczna terapia EMDR opiera się na założeniu, że wiele objawów psychicznych jest wynikiem zablokowanego przetwarzania informacji.

Celem EMDR nie jest wymazanie trudnych wspomnień, ale zmiana sposobu, w jaki są one przechowywane w mózgu. Chodzi o to, by wspomnienie przestało być żywym, bolesnym doświadczeniem, a stało się neutralnym faktem z przeszłości, który nie wywołuje już tak silnych reakcji emocjonalnych i fizycznych. Terapia ta aktywuje naturalne mechanizmy samoleczenia mózgu, pozwalając na dokończenie procesu przetwarzania zablokowanych informacji i integrację doświadczenia w sposób adaptacyjny.

Jak terapia EMDR pomaga radzić sobie z negatywnymi myślami i emocjami?

Centralnym elementem terapii EMDR jest bilateralna stymulacja, która polega na naprzemiennym stymulowaniu obu półkul mózgowych. Najczęściej odbywa się to poprzez wodzenie wzrokiem za palcami terapeuty, ale stosuje się również stymulację słuchową (dźwięki w słuchawkach) lub dotykową (lekkie pukanie w dłonie). Taki proces, prowadzony w bezpiecznych warunkach gabinetu, zdaje się naśladować to, co dzieje się w mózgu podczas fazy snu REM, kiedy to przetwarzamy wydarzenia minionego dnia.

Podczas sesji pacjent koncentruje się na wybranym wspomnieniu, a jednocześnie poddawany jest bilateralnej stymulacji. To połączenie pozwala na odblokowanie sieci neuronowych, w których „utknęło” wspomnienie. W efekcie następuje jego desensytyzacja (odwrażliwienie) – ładunek emocjonalny związany z wydarzeniem maleje. Następnie, w fazie przetwarzania, negatywne przekonania na własny temat (np. „jestem bezradny”, „jestem zły”) zostają zastąpione przez bardziej pozytywne i adekwatne (np. „poradziłem sobie”, „jestem wartościowy”). Kompleksowa terapia EMDR prowadzi do trwałej zmiany w postrzeganiu siebie i przeszłości.

Ośmiofazowy protokół EMDR

Terapia EMDR jest wysoce ustrukturyzowana i przebiega według ośmiu jasno zdefiniowanych faz. Protokół ten zapewnia bezpieczeństwo i skuteczność procesu. Fazy obejmują zebranie wywiadu, przygotowanie pacjenta do pracy z trudnymi wspomnieniami, identyfikację celu (konkretnego wspomnienia), jego aktywne przetwarzanie za pomocą stymulacji bilateralnej, instalację pozytywnych przekonań, skanowanie ciała w poszukiwaniu resztek napięcia, zamknięcie sesji oraz ponowną ocenę na kolejnym spotkaniu. Taka struktura gwarantuje, że proces terapeutyczny jest kompleksowy i uporządkowany.

Czy terapia EMDR jest dla ciebie? Wskazania i przeciwwskazania

Decyzja o podjęciu terapii EMDR powinna być skonsultowana z wykwalifikowanym specjalistą, który oceni, czy ta metoda będzie odpowiednia w danym przypadku. Jest to szczególnie polecana forma interwencji dla osób, które potrafią powiązać swoje obecne trudności (lęk, obniżony nastrój) z konkretnymi, trudnymi wydarzeniami z przeszłości, nawet jeśli nie miały one charakteru jawnej traumy. Nie jest to jednak warunek konieczny.  Terapia EMDR jest skuteczna również przy zaburzeniach i chorobach psychosomatycznych. Leczenie zarówno zaburzeń lękowych czy depresyjnych za pomocą EMDR jest możliwe w wielu przypadkach.

Terapia EMDR jest metodą bezpieczną. Istnieją jednak pewne wskazania do zachowania ostrożności i dłuższej fazy przygotowania - należą do nich między innymi: aktywne uzależnienie od substancji psychoaktywnych, niektóre zaburzenia psychotyczne czy brak stabilizacji życiowej, która jest potrzebna do pracy z trudnymi emocjami. Ze skorzystania z terapii EMDR nie wyklucza neuronietypowość mózgu - dla osób z ADHD czy ze spektrum autyzmu również może być skuteczna. Kluczowa jest gotowość pacjenta do skonfrontowania się z bolesnymi wspomnieniami w bezpiecznej relacji terapeutycznej.

Z psychoterapii EMDR możemy skorzystać w następujących problemach:

• Zaburzenia lękowe (lęk paniczny, fobie, lęk uogólniony).
• Depresja, zwłaszcza o podłożu reaktywnym - związana z trudnymi doświadczeniami.
• Zespół stresu pourazowego (PTSD) i złożona trauma (Complex PTSD).
• Zaburzenia adaptacyjne, problemy w funkcjonowaniu wynikające z wychowania w dysfunkcyjnym środowisku - zwłaszcza w rodzinnym (tzw. traumy rozwojowe).
• Zaburzenia psychosomatyczne. 
• Niskie poczucie własnej wartości i negatywne przekonania o sobie.
• Doświadczenia straty, żałoby.
• Trudności w relacjach.

Gdzie szukać pomocy: terapeuci EMDR w Częstochowie

Znalezienie odpowiedniego specjalisty jest kluczowe dla powodzenia terapii. Poszukując wsparcia, należy zwrócić uwagę na terapeutów, którzy ukończyli certyfikowane szkolenie EMDR i są zrzeszeni w organizacjach zawodowych, takich jak Polskie Towarzystwo Terapii EMDR (PTT EMDR). Daje to gwarancję, że terapeuta posiada odpowiednie kwalifikacje i pracuje zgodnie z międzynarodowymi standardami. Profesjonalne leczenie depresji i zaburzeń lękowych wymaga zaufania do kompetencji specjalisty.

Warto szukać informacji na stronach internetowych zrzeszających psychoterapeutów, gdzie często można filtrować specjalistów według nurtu terapeutycznego i lokalizacji. Przed podjęciem decyzji zaleca się umówienie na konsultację, podczas której można zadać pytania dotyczące doświadczenia terapeuty w pracy z lękiem i depresją przy użyciu terapii EMDR, a także ocenić, czy czujemy się komfortowo w kontakcie z daną osobą. Dobra relacja terapeutyczna jest fundamentem skutecznej pomocy.

Często zadawane pytania (FAQ)